Przejdź do głównej zawartości

Analiza ankiety bożonarodzeniowej

Dosyć dawno temu, bo już prawie trzy lata temu, a dokładnie 30. grudnia 2017 wystosowałem do braci organistowskiej pewną ankietę. Była ona związana z ówczesnymi świętami Bożego Narodzenia.  Jej wyniki i analizę miałem opublikować na tym blogu już… nie pamiętam kiedy! Nie stało się tak jednak, a siedziało mi to w głowie i co jakiś czas dawało o sobie znać.
Trudna sytuacja związana z pewnym wirusem pomogła mi, by w końcu znaleźć czas i zabrać się za to ;) A jest o czym pisać, bo chyba jeszcze nikt takiego badania nie przeprowadzał (chyba że o czymś nie wiem). No, ale nie przedłużając, zabierzmy się do przeglądania meritum!






Ankieta była udostępniana do wypełnienia w dwóch grupach internetowych zrzeszających organistów i muzyków kościelnych, więc wiarygodność odpowiedzi powinna być na wysokim poziomie. Warto wspomnieć, że udział w niej był ANONIMOWY.

W ankiecie wzięło udział 343 respondentów. W tym 36 kobiet i 307 mężczyzn.
Poniżej przedstawiam, jak liczbowo prezentują się respondenci, jeśli chodzi o przedział wiekowy:

  • 140 osób w wieku od 18 do 24 lat
  • 97 osób w wieku od 25 do 34 lat
  • 40 osób w wieku od 35 do 44 lat
  • 38 osób w wieku poniżej 18 lat
  • 27 osób w wieku 45 lat i więcej

I już na samym początku mamy ciekawą rzecz. Odpowiadały osoby z Polski, ale też z innych krajów. Jeśli chodzi o nasz kraj, to zebrało się grono reprezentantów ze wszystkich województw! Tak przedstawia się to zestawienie liczbowo:

  • 39 osób z mazowieckiego
  • 37 osób ze śląskiego
  • 33 osoby z małopolskiego
  • 32 osoby z dolnośląskiego
  • 29 osób z wielkopolskiego
  • 26 osób z podkarpackiego
  • 17 osób z kujawsko-pomorskiego
  • 16 osób z lubuskiego
  • 12 osób z pomorskiego
  • 10 osób z łódzkiego
  • 9 osób z lubelskiego
  • 7 osób ze świętokrzyskiego
  • 6 osób z opolskiego
  • 3 osoby z zachodniopomorskiego
  • po 2 osoby z warmińsko-mazurskiego i podlaskiego

Natomiast 63 odpowiadające osoby to organiści pracujący za granicą.

A teraz chyba jedno z ciekawszych statystycznie zagadnień bożonarodzeniowych, czyli o której godzinie rozpoczęła się pasterka. Spośród odpowiedzi wyróżniłem trzy poniższe typy godzinowe wraz liczbą kościołów, w których wtedy odbyła się ta msza:

  • u 245. osób pasterka odbyła się wyłącznie o północy
  • u 50. osób pasterka odbyła się kilka razy, w różnych godzinach, zazwyczaj o 22. i północy, czasami o 21. i sporadycznie o 20.
  • u 45. osób pasterka odbyła się wyłącznie o godzinie 22.
  • co ciekawe, u 3. osób pasterka odbyła się o godzinie 23.

Myślę, że nie dziwi fakt, że w większości kościołów ta wyjątkowa msza rozpoczyna się o północy. Jest to tradycja, która nie została wyparta w większości parafii. Inne godziny są zapewne podyktowane pewną wygodą związaną z np. małymi dziećmi, które chcą wcześniej pójść spać.

W 2017, kiedy przeprowadzałem tę ankietę, Wigilia wypadła w niedzielę. Byłem ciekawy, i pewnie nie tylko ja, czy w wielu parafiach postanowiono zrezygnować z mszy wieczornej tego dnia. Okazało się, że 280 osób odpowiedziało, że w ich parafiach zrezygnowano, a 63, że pozostawiono. Decyzja o rezygnacji okazała się wiodąca.

Zaleca się, aby przed pasterką wykonać czytanie z Martyrologium Kościoła Rzymskiego. Czym ono jest, bardzo przystępnie wyjaśnia Organista z tego blogu.
Jednakże niewielu muzyków kościelnych zdaje sobie sprawę z tego czytania, ponieważ w ankiecie 202 osoby odpowiedziały, że nie wykonuje się tego Martyrologium w ich parafiach, a 84 osoby zaznaczyły, że w ogóle nie mają pojęcia, co to takiego. Na osłodę wspomnę, że 31 osób zadeklarowało, iż w ich parafiach czyta się to Martyrologium, a u 26. wykonuje się je poprzez śpiew.

Kwestia pieśni na wejście, jeśli chodzi o pasterkę, w zasadzie jest jasna. 305 osób odpowiedziało, że wykonali w tym miejscu Wśród nocnej ciszy. Jest to także, jak widać, mocno zakorzeniona tradycja w większości miejsc. Ale to nie wszyscy respondenci! 14 osób napisało, że na wejście wykonali Bóg się rodzi, a 11 Cichą noc. 3 osoby wykonały Gdy się Chrystus rodzi, a pozostałe, pojedyncze osoby zadeklarowały następujące kolędy: Adeste fideles, Dzisiaj w Betlejem, Przybieżeli do Betlejem. Zdarzają się więc wyjątki od „reguły”.

Zawsze najwięcej emocji podczas pasterki wzbudza zagadnienie części stałych. Szczególnie śpiewu Gloria. W wielu miejscach Polski powstał „zwyczaj”, że w miejscu Chwała na wysokości podczas pasterki wykonuje się kolędę. Warto przypomnieć, że jest to niezgodne z obowiązującymi przepisami liturgicznymi. Według ankiety u 296. osób wykonano poprawnie część stałą. U 42. wykonano Gdy się Chrystus rodzi, a u pozostałych osób inną kolędę. Jeśli chodzi o pozostałe części stałe, to 262 osoby zadeklarowały, że wykonały te części poprawnie, 25 osób, że wykonały części stałe, ale na melodie kolęd (co również nie jest poprawne pod względem przepisów liturgicznych), a 20 osób wykonało kolędy zamiast części stałych. Pozostałe osoby również wykonały w zastępstwie kolędy, ale dodatkowo wyszczególniły, co dokładnie zagrały, a na opisanie tego nie wystarczyłoby mi czasu.

Kontrafaktury są tak samo niedopuszczalne do użytku liturgicznego jak zastępowanie części stałych pieśniami. W tym kontekście zadałem pytanie o to, na jaką melodię został wykonany psalm podczas pasterki. Tutaj grono organistów podzieliło się niemal na pół, ponieważ 172 osoby napisały, że wykonały psalm na melodię do tego przeznaczoną, a 171 na melodię kolędy lub pastorałki (w większości Gdy śliczna Panna).

Ostatnie pytanie, w zasadzie prośba, dotyczyło oceny zaangażowania wiernych w śpiew podczas pasterki w skali od 1 do 5. I tak:
  • na 5 śpiew wiernych oceniły 162 osoby
  • na 4 -126 osób
  • na 3 - 47 osób
  • na 2 - 6 osób
  • i na 1 - 2 osoby

I to w zasadzie tyle. Jeśli ktoś dobrnął do końca tego wpisu, to gratuluję i bardzo za to dziękuję :)

Następny będzie z cyklu „Pieśni protestanckie w kościele katolickim”, prawdopodobnie w przyszłym tygodniu, na co już serdecznie zapraszam!




Źródło: Ankieta przeprowadzona od 30. grudnia 2017 roku do 10. stycznia 2018 roku.

Komentarze

  1. Interesujące.
    Dużo mówi się o luźnym podejściu organistów do przepisów liturgicznych, a według ankiety jest całkiem nieźle.

    OdpowiedzUsuń

Prześlij komentarz

Popularne posty z tego bloga

Pieśni protestanckie wykorzystywane w Kościele katolickim, cz. I

Najdroższy Jezu  (Herzliebster Jesu) Działalność na blogu rozpoczynam właśnie takim cyklem, jakim jest tytuł tego posta. Uważam to za bardzo ciekawy temat, a jak do tej pory znalazłem jedną publikację o takiej tematyce, w języku polskim. Cóż, moich wypocin tutaj w żadnym wypadku nie można będzie nazwać naukowymi(co najwyżej posiadającymi takie znamiona) ale publicystyką; jak najbardziej. Miałem napisać o zupełnie innej pieśni(przyjdzie na nią pora ;) ) lecz z racji, iż około dwóch tygodni temu rozpoczął się Wielki Post, dlatego zacznę pieśnią wielkopostną właśnie. Najdroższy Jezu  (tytuł w niemieckim, oryginalnym języku: Herzliebster Jesu ) jest pieśnią, do której słowa zostały napisane w 1630r. przez  poetę, Johanna Herrmanna , urodzonego w dzisiejszej Rudnej(dolnośląskie). Hymn został wydany w tomie Devoti Musica Cordis, we Wrocławiu. Melodia została dopisana 10 lat później przez Johanna Cr ügera .   Była wykorzystywana wielokrotnie ...

Pieśni protestanckie wykorzystywane w Kościele katolickim, cz. II

Kto los swój złożył w ręce Boga ( Wer nur den lieben Gott läßt walten ) Czas na powrót z tytułową serią wpisów. Dzisiaj na kolację serwuję Wam historię w/w protestanckiej pieśni. Pieśni, która jak się przekonacie, jest bardzo ciekawa pod względem treściowym, a jej melodia wprowadza specyficzny klimat w naszych umysłach. " Wer nur den lieben Gott läßt walten" została skomponowana w 1641 r. przez Georga Neumarka (1621-1681). Napisał on zarówno słowa tej pieśni, jak i jej melodię. Po raz pierwszy ukazała się ona w zbiorze Neumarka, pt. " Fortgepflantzer musikalisch-poetischer Lustwald " wydanego w Jenie, w 1657 r. Pieśń ta została włączona także do zbioru " Praxis pietatis melica " autorstwa Johanna Cr ü gera ( 1598-1662) oraz w 1704 r. wydrukowano ją w zbiorze Johanna Anastasiusa Freylinghausena (1670-1739) o tytule " Geistreiches Gesangbuch ". P ieśń składa się z siedmiu zwrotek, gdzie każda zapisana...

Pieśni protestanckie wykorzystywane w Kościele katolickim, cz. III

Słychać głos strażnika w dali ( Wachet auf, ruft uns die Stimme ) Powracając do serii wpisów o protestanckich śpiewach wykorzystywanych w kościele katolickim, chciałbym przybliżyć pieśń, w moim odczuciu, mało znaną na ziemiach polskich. Wachet auf jest kolejnym przykładem niemieckim, ale następny artykuł będzie o pieśni wywodzącej się z innego kraju i dużo bardziej popularnej. Wróćmy jednak do dzisiejszej kompozycji. Pieśń tę napisał Philip Nicolai (1556–1608) — niemiecki pastor luterański, ale również poeta. Ten luterański śpiew został opublikowany w roku 1599 razem z jego inną pieśnią Wie schön leuchtet der Morgenstern w publikacji FrewdenSpiegel deß ewigen Lebens ( Lustro radości życia wiecznego) , a został przez Nicolaia napisany w roku 1598, kiedy pracował jako proboszcz w Unnie. W tym czasie w mieście panowała dżuma, czasy więc nieprzyjemne. Strona w/w publikacji z Wachet auf . Tekst tej pieśni jest oparty głównie na przypowieści o Pannach Mądrych i...